Yapay zeka alanındaki gelişmeler, bazı hastalıkların tedavisinde çığır açabilir

Yapay zeka, bir müddettir insan bedeni tarafından üretilen çabucak hemen her proteinin yapılarını kestirim etmek üzere kullanılıyor.

Son devirde bu alanda yaşanan ilerlemeler ve yapılan araştırmalarda elde edilen bulgular, birçok hastalığın tedavisinde yeni ilaçların bulunmasının önünün açılabileceğine işaret ediyor.

Proteinler, canlı organizmaların temel yapı taşları. İnsan bedenindeki her hücrede birçok protein var.

Bu proteinlerin formlarının tespit edilmesi, tıbbi ilerleme kaydetmek açısından kritik ehemmiyet taşıyor. Lakin şu ana kadar bunların yalnızca bir kısmı üzerinde çalışmalar yapılabildi.

Bilim insanları, insanlara ve başka organizmalara ilişkin 350 bin proteinin yapısını varsayım etmek için AlphaFold isimli bir program kullanıyor.

İnsanlarda protein üretimi için gereken talimatlar, hücrelerin çekirdeğinde bulunan DNA’da yer alıyor.

İnsan genomu tarafından söz edilen bu proteinlerin sayısı yaklaşık 20 bin. Biyologlar, genom proteinlerine genel olarak “proteom” ismini veriyor.

AlphaFold’un sonuçlarını kıymetlendiren yapay zeka şirketi Deep Mind’ın CEO’su ve kurucu ortağı Dr. Demis Hassabis, “Bu çalışmanın, insan proteomunun bugüne kadar yapılmış en eksiksiz ve gerçek resmi olduğuna inanıyoruz. Bu çalışmayı, yapay zekanın bilimsel bilgi durumunu ilerletmek için yaptığı en kıymetli katkı olarak görüyoruz” dedi ve ekledi:

“Ve bence bu, yapay zekanın topluma sağlayabileceği yararların olağanüstü bir örneği. İnsanlığın bununla ne yapacağını görmek için çok heyecanlıyız.”

Getty Images

Proteinler, aminoasit ismi verilen daha küçük yapı taşlarının zincirlerinden oluşur. Bu zincirler sayısız farklı formda katlanır ve eşsiz üç boyutlu bir hal oluşturur. Bir proteinin biçimi, insan bedenindeki fonksiyonunu belirler.

AlphaFold tarafından yapısı kestirim edilen 350 bin protein ortasında, sırf beşerdeki bulunan 20 bin proteom değil, birebir vakitte koli basili, maya, meyve sineği ve fare üzere bilimsel araştırmalarda kullanılan model organizmalar da yer alıyor.

Yapay zekanın tıp alanındaki kullanımına dair kaydedilen bu ilerleme, DeepMind araştırmacıları ve Avrupa Moleküler Biyoloji Laboratuvarı’ndan (EMBL) bir takım tarafından Nature mecmuasında kaleme alındı.

AlphaFold, insan proteomundaki amino asitlerin yüzde 58’inin yapısal pozisyonlarına ait sağlam bir iddiada bulunabildi. Yüzde 35,7’si için ise konumlar çok yüksek bir inanç seviyesinde iddia edildi. Bu, deneylerle teyit edilen sayının iki katına denk geliyor.

EMBL’den Prof. Dr. Edith Heard, “Bu bulgular, ömür döngüsünün nasıl işlediğine dair bildiklerimiz açısından dönüm noktası niteliği taşıyor. Bunun nede de, proteinlerin canlı organizmaların yapıldığı temel yapı taşlarını temsil etmesi” dedi.

Bilim insanları, bu buluşlarla birlikte artık bunda sonra birçok hastalık için yeni ilaç ve tedaviler geliştirilebileceğini, iklim değişikliğine dirençli yeni mahsullerin tasarlanabileceğini ve etrafa yayılan plastiği parçalayabilen enzimlerin üretilebileceğini belirtiyor.

Kaynak: Cumhuriyet Gazetesi