openSUSE Kurulum Rehberi

openSUSE, Novell tarafından geliştirilen Linux tabanlı bir işletim sistemi olan SUSE’un açık kaynak kodlu ve topluluk dayanağıyla birlikte geliştirilmesine başlanmasıyla ortaya çıkan, kararlılığı yüksek bir dağıtım. Red Çizgi bazlı dağıtımlar ortasında çoklukla kurumsal kullanıma uygunluğu ve paklığı ile bilinen SUSE Enterprise Linux, ülkemizde pek tanınan olmasa da aslında bilişim dalındaki değerli işletim sistemlerinden.

Red Hat’ın CentOS projesini rolling release bir dağıtım ve test ortamı (bir nevi RHEL’in betası diyebiliriz) haline getireceğine dair yaptığı açıklama sonrası Novell tarafından da hayli farklı bir atılım geldi. Nisan ayından itibaren openSUSE dağıtımının rolling release olmayan Leap versiyonunun SUSE Enterprise Linux sürümünün birebir birebiri olacağı ve kurumsal sürümün bunun üzerine inşa edileceği açıklandı.

Bu karar sonrası openSUSE’un sunucu ve geliştirme ortamlarında kullanılabilecek en makul dağıtımlardan biri haline geldiğini de söyleyebiliriz. İşte biz de bu bu rehberimizde openSUSE dağıtımı nasıl kurulur, bunu anlatacağız.

Suram evrelerine geçmeden çabucak evvel openSUSE’un iki adet sürümü olduğunu belirtmiş olalım. Bu sürümlerin bu kadar keskin biçimde ayrılmasının asıl nedeni geliştirilme formlarından kaynaklanıyor.

Leap sürümü, openSUSE projesinin özellik güncellemelerini nispeten daha az ve yavaş alan stabilite ve güvenlik odaklı geliştirilen hali diyebiliriz. Artık Nisan ayında yapılan duyuru sonrasında da SUSE Enterprise Linux’un temel aldığı ve inşa edildiği dağıtım olacağını biliyoruz. Şayet daima güncelleme alması yerine sistemin kararlılığı sizler için değerliyse ve kurup unutayım halinde bir bilgisayar kullanıcı iseniz openSUSE Leap sizler için en ülkü dağıtımlardan biri olacaktır. Ancak güvenlik güncellemeleri dışında yeni özellikleri içeren geliştirme paketlerini ise daha geç alacağınızı belirtmiş olalım.

Tumblewood sürümü ise openSUSE’un daima güncelleme alan ve rolling release olan hali. Bu sürümü de birçok Linux dağıtımına nazaran kararlıdır diyebiliriz ama bir nevi test ve beta dağıtımı olduğu için orta sıra sistemin çalışmasını etkileyebilecek birtakım güncellemeler sunulmakta. Elbette ki bu şekil problemli bir güncelleme kurduğunuzdaysa basitçe sistemi güncellemenin yapılmadığı vakte alabiliyorsunuz. Olumlu tarafları ise süratlice yeni özellikler ve geliştirmelerle sisteminizi kullanabilmeniz. Ayrıyeten bir defa kurup hiçbir vakit sistemi üst sürümlere geçirmek için yine kurmanız gerekmiyor çünkü rolling release olduğu için her vakit aktüel kalıyor.

ISO Kalıbını İndirme

openSUSE projesinin web sitesine girelim. Çabucak sonra esasen karşımıza bir evvelki başlığımızda bahsettiğimiz iki sürüm de çıkıyor. Bizler bu rehberde openSUSE Leap versiyonunu kuracağız. Aslında heyetim biçimine bakıldığında ikisi ortasında rastgele bir fark bulunmuyor. Sizler hangisini isterseniz onu kurabilirsiniz elbette. “Install Leap” diyerek devam ediyoruz.

Açılan bu sayfada “Download” kısmına geldiğimizde iki adet ISO kalıbının var olduğunu görüyoruz. Bunlardan birincisi çoklukla daima kullandığımız çeşitten olan çevrimdışı ISO kalıbı. Bu kalıbı kullanarak yapacağınız sistem kurulumunda internet olması kural değildir, olmadan da kurabilirsiniz.

Network Image kalıbı ise yalnızca suram arayüzünü barındırır, sistem için gereken evrakları internet üzerinden indirerek konseyimi yapar. Bu kalıpla yapacağınız openSUSE kurulumunun suratının, büyük ölçüde internet süratiniz ve öbür faktörlerden etkileneceğini unutmayın. Ayrıyeten live sistem kalıpları üzere alternatif ISO belgelerini “Alternative Download” kısmından bulabilirsiniz.

Bizler klasik çevrimdışı imajı seçip indiriyoruz.

Bu üslup ISO belgelerini indirirken mümkün mertebe indirme yöneticilerinden faydalanmanızda yarar var. Çünkü tarayıcıların kendi indiricileri ile indirilen imajların birçoğunda hash denetimi yapıldığında uyumsuzluk yaşandığını yani evrakın bütün bir halde inmediğini görüyoruz.

Bu üslup Linux ISO’larını indirdiğiniz yerde paylaşılan torrent evrakı varsa torrent istemcileri aracılığıyla, olağan ISO belgelerini ise fiyatlı bir yazılım Internet Download Manager ve fiyatsız olan alternatifi Free Download Manager üzere bir indirme yöneticisi yardımıyla süratli ve inançlı bir halde indirebilirsiniz. Bizler indirme sonrası tekrar de hash denetimi yapacağız.

ISO kalıbımız indirildikten sonra suramda külfet çıkmaması için belge bütünlüğünü denetim etmemiz gerekiyor. Bunu da her bir belge için eşsiz olan hash pahalarını kullanarak yapıyoruz. Karşılaştırmayı yapabilmek için ISO’nun orjinal bedellerini bilmemiz gerekiyor. Bunun için openSUSE Leap kalıbını birinci indirdiğimiz yere gidiyoruz ve aşağıdaki ekran imajında görüldüğü üzere “Checksum” seçeneğini seçip “sha256” uzantılı belgeyi indiriyoruz.

Biz Windows sistemde olduğumuz için indirdiğimiz “sha256” uzantılı belgenin kendisini kullanarak değil, içindeki hash kıymetine bakarak doğrulamayı yapacağız. İndirdiğimiz belgeyi not defteri ile açalım ve işaretlediğim kısımda yer alan uzun kıymeti aklımızda tutalım.

Artık sıra geldi ISO kalıbımızın SHA256 hash bedelini öğrenmeye. Bunu birçok biçimde yapabiliriz ancak ben en kolay usul olan 7-Zip’i kullanacağım. ISO evrakına sağ tıklayıp CRC SHA kısmından SHA256 seçeneğini seçerek devam ediyoruz. Çıkan sağlama toplamı bizim SHA256 bedelimiz.

Gördüğünüz üzere metin evrakındaki kıymet ile bizim evrakımızın sahip olduğu SHA256 kıymeti tıpkı. Yani ISO kalıbımız düzgün bir halde inmiş diyebiliriz. Artık USB belleğimize yazdırıp süratlice konseyime geçebiliriz.

ISO Belgesini USB Belleğe Yazdırma

Artık indirme etaplarını yaptığımıza nazaran heyetime geçmek için ISO belgemizi USB belleğe boot edilebilir bir halde yazdırmamız gerekiyor. Bu basamak epey değerli çünkü ISO belgemizi belleğimize uygun ve önyüklenebilir bir biçimde yazdırmazsak sisteminiz bellekten başlamayacağı için konseyime geçemeyiz.

Linux dağıtımları kelam konusu olduğunda belleği yazdırmak için tavsiye ettiğimiz üç adet yazılım bulunuyor. Bunlar:

• BalenaEtcher
• Win32DiskImager
• Rufus

Biz Win32DiskImager yazılımını Linux dağıtımları özelinde daha düzgün ve ekseriyetle meselesiz bir formda yazım yaptığı için anlatımı onun üzerinden yaptık. Sizler bunların ortasından istediğiniz birisini kullanabilirsiniz. Büsbütün tercih ve tecrübe sorunu.

Win32DiskImager’ı projenin barındırıldığı siteye giderek indirelim ve setup’ı çalıştıralım.

Açılan pencerede lisans kontratını okuyalım ve kabul edip öbür bütün evrelerde “Next” diyerek devam edelim.

Suram bitti. Tikleri aşağıdaki üzere yapıp Win32DiskImager’i çabucak suram sonrası çalıştıralım.

Şayet evvelden USB belleğimizi takmadıysak, programı kapatalım ve USB belleğimizi bilgisayarımıza bağlayıp tekrar açalım. Otomatik olarak USB belleğin harfini seçecektir ancak tekrar de emin olmak için sizler de denetim edin.

Her şeyin yanlışsız olduğundan emin olduğumuzda ISO kalıbımızı seçmek için klasör işaretine basalım.

Klasör işaretine bastıktan sonra karşımıza klasik evrak seçme ekranı geldi. Burada Win32DiskImager’in ISO yazabilmesine karşın IMG evraklarını yazmak üzere evrak seçimi yapabildiğini görüyoruz. İşaretlediğimiz kısmı *.* olarak değiştirip ISO evrakımızı seçiyoruz.

ISO belgemizi seçtikten sonra artık “Write” diyerek belleğe yazma sürecini başlatabiliriz. Çıkan ekranda USB bellekteki bütün dataları kaybedeceğimize/verilen silineceğine dair bir ihtar çıkıyor. Bunu da onaylayıp yazma sürecini başlatıyoruz.

Bu süreç bitene kadar bekleyin, USB belleğinizi bilgisayardan çekmeyin. Yazma süreci belleğinizin suratına bağlı olarak uzun yahut kısa sürebilir.

Yazma süreci sürüyor, sabırla bitmesini bekleyelim.

Yazım süreci bittikten sonra artık openSUSE kurmaya hazırsınız.

USB Bellekten Boot Etme ve Sistemin Heyetimi

USB belleğimizi yazdırdıktan sonra bilgisayardan çıkartalım, akabinde bilgisayarımızı kapatalım ve USB belleğimizi bilgisayar kapalıyken tekrar takalım. Bu kademede yapmanız gereken klasik Windows kurulumlarında da olduğu üzere boot menüsüne girip USB belleğinizi seçerek boot etmek. Ayrıyeten internet kablomuzun takılı olduğundan emin olalım. Wi-Fi kullanıyorsanız buna gerek yok ama ben tekrar de Wi-Fi kartınızın görünmeme ihtimaline rağmen bağlı bir biçimde konseyime geçmenizi öneriyorum.

Her bilgisayarda anakart üreticisine bağlı olarak boot menü tuşları değişmekte. Sizler de kendi bilgisayarınızın boot menüsüne erişmek için hangi tuşu kullanmanız gerektiğini bilmiyorsanız daha evvel hazırlamış olduğumuz Boot Menüsü Kısayol Tuşları Veritabanı mevzumuza göz atabilirsiniz.

Daha rahat anlaşılması açısından, boot sonrası heyetim kademelerini ben sanal makine üzerinde gerçekleştireceğim. Sizlerde de rastgele bir farklılık olmadan heyetim kademeleri birebir olacaktır.

Sistemi USB belleğimizden boot ettikten sonra karşımıza bu biçimde bir ekran gelecek. “Installation” diyelim ve iki sefer Enter’a basarak devam edelim. Birinci seçenek olan “Boot from Hard Disk”i seçerseniz sistem kurulmayacak ve sistemde var olan diskten devam edecektir.

Bu kademede konseyimi görebilmemiz için gereken birtakım şoförler sistem belleğine yükleniyor ve gerekli suram aracı çalıştırılmak üzere ayarlanıyor. Sabırla bekleyelim.

Suram hazırlıkları devam ediyor. Heyetimi gerçekleştireceğimiz arayüz işte burası. Solda heyetim basamaklarını ve hangi etapta olduğumuzu görebilirsiniz. Şu anda heyetim aracımız sistemin ağ konfigürasyonunu yapıyor. Sabırla bekleyelim, çok sürmez aslında. Ağ donanımınızı algılayıp ayarlayınca bitecektir. Şayet kablosuz ilişki kullanıyorsanız Wi-Fi ağına bağlanmanızı da isteyebilir. Ben kablolu kullandığım için istemedi.

Karşımıza gelen lisans mukavelesini okuyalım ve sistemimiz için uygun lisan seçeneğini seçerek devam edelim. Bu noktada mutlaka klavye testini yapmayı unutmayın. Ben Türkçe seçtim ve klavyemi test ettim. Rastgele bir kahır yoksa “İleri” diyerek devam edebiliriz. Varsa da uygun klavye ayarını seçip devam edin.

Suram sistemde yer alan donanımları ve bağlı aygıtları süratlice test ediyor. Bu kademe aslında kıymetli çünkü sistemi tanıyıp buna uygun formda şoförleri kuracak.

Ek olarak karşımıza online yazılım depolarını eklemeyi isteyip istemediğimizi soruyor. Bizler online depoların eklenmesini istiyoruz, fizikî olarak imaj indirip güncelleme yapmak hem uğraştırıcı hem de yenilik manasında tavsiye edilmediğinden “Evet” diyerek devam edelim. Sizler ben el ile daima ISO mount edip repomu seçerim ve güncellememi yaparım diyorsanız “Hayır” diyebilirsiniz.

“Evet” diyelim. Böylelikle suram sürerken bir yandan da güncellemeleri kendisi yapsın. Bizleri uğraştırmasın. Yazılım kurabileceğimiz vakit da online repolardan faydalanabilelim.

Bizlere hangi çevrimiçi repoların faal edileceğine dair ufak bir liste sunuyor. Şayet stabil olmayan test güncellemelerini de almak istiyorsanız ilgili repoları seçebilirsiniz ancak ben bu repoları kullanmanızı pek önermiyorum. Olağan ve stabil bir sistem için dokunmadan “İleri” diyerek devam edelim.

Çevrimiçi repolar sisteme dahil ediliyor, tıpkı vakitte paket listesi de güncelleniyor. Hiçbir şeye dokunmayalım, bitmesini bekleyelim. Çok uzun sürmez.

Burası aslında heyetimin en kıymetli basamaklarından biri. Sistemi ne formda ve hangi masaüstü ortamıyla kullanacağınıza bu etapta karar veriyorsunuz. openSUSE bu hususta epey çeşitlilik sunan bir dağıtım. Ayrıyeten neredeyse hepsinde epeyce stabil olduğunu da söyleyebilirim. Ben KDE masaüstü ortamını sevdiğim için “Desktop with KDE Plasma” seçeneğini seçtim. Sizler kullanım biçiminize nazaran birini seçebilirsiniz.

Ek olarak rastgele bir masaüstü ortamı içermeyen sunucu kurulumları da bulunuyor. Şayet sunucularda kullanacaksanız bu seçeneği de tercih edebillirsiniz.

“İleri” diyerek devam edelim.

Heyetimde en çok dikkat etmeniz gereken öbür basamak ise disk bölümleme. openSUSE burada sizin için otomatik olarak bir teklif yapacaktır ama şayet ki dual boot heyetim yapıyorsanız Windows’un bulunduğu diskin de silinmediğinden emin olmalısınız. Şayet manuel bölümleme ve evrak formatı seçimi yapacaksanız “Guided Setup” ve “Expert Partitioner” seçeneklerini kullanabilirsiniz. Daha evvel rastgele bir Linux dağıtımı kurma tecrübesine sahip değilseniz bu basamakta bilgili birinden yardım almanızı öneririm.

Ben rastgele bir şeye dokunmayacağım, direkt kuracağım. BTRFS evrak formatını da seviyorum bu nedenle direkt “İleri” diyerek devam ediyorum.

Türkiye’yi seçip saat dilimimizi belirleyelim. Sistem bunu çoklukla otomatik olarak ayarlar.

Heyetimin bu kısmında sistemi kullanabilmeniz için bir kullanıcı oluşturmanız gerekiyor. Burada kullanıcının olağan ismi, login olurken kullanacağı kullanıcı ismi ve bir parola belirlememiz gerekiyor. Ayrıyeten “Use this password for system administrator” seçeneği ile bu parolayı sistemde yönetici olarak rahatça hareket edebilmek için de kullanacağız. “Automatic Login” ise bilgisayarımızı açtığımızda bizden şifre istemeden otomatik giriş yapma ayarını söz ediyor. Ben ikisini de tikli bıraktım. “İleri” diyerek devam edebiliriz.

Son kere yaptığımız değişiklikleri belgeleri kopyalamaya başlamadan evvel bizlere soruyor. Şayet yanılgılı yaptığınız bir şey varsa bu basamakta geri dönüp düzeltebilirsiniz. Suram başladıktan sonra bu türlü bir bahtınız kalmamakta. “Kur” diyerek devam edelim.

Sabit disk yapılandırmamızın da ayarladığımız halde yapılacağını söylüyor. Emin değilsek geri gidip ayarlarımızı denetim edelim. Eminsek tekrardan “Kur” diyerek devam edelim.

Şu anda suram başladı. Sistemimiz bir yandan kuruluyor, bir yandan da gerekli olan birtakım paketleri internet üzerinden indirerek tamamlıyor. Ayrıyeten güncellemelerin birçoğu da bu kademede yapılıyor. Böylelikle sistem suramı bittiğinde yüzlerce güncellemeyle uğraşmak zorunda kalmıyorsunuz.

Suram tamamlandı. Sistemimiz tekrar başlayacak.

Heyetim tamamlandığı için bizleri openSUSE’un kendi GRU tabanlı bootloader’i bizleri karşılıyor. Dikkat ederseniz üç adet seçenek var, bunlardan biri snapshot almak için oburu ise gelişmiş ayarlar menüsünü söz ediyor. Gelişmiş ayarlar kısmında rastgele bir güncelleme sisteminizi bozarsa diye kurtarma yapabileceğiniz bir kısım mevcut.

Bizler openSUSE yazan seçeneği seçerek sistemimizi başlatalım.

Sonunda masaüstüne gelebildik. Heyetim muvaffakiyetle tamamlandı. Sistemi yeni kuranlar için karşımıza ufak bir bilgilendirme penceresi geliyor. Buradan openSUSE’un genel kullanımı hakkında bilgi edinebilirsiniz.

Şayet ek sorularınız varsa Technopat Sosyal’de GNU/Linux bölümümüzdeki OpenSUSE kısmını kullanabilirsiniz.

Kaynak: Technopat