DVB ve DVB-T2 Nedir?

Televizyonlar… Her ne kadar birçok kişi tarafından artık miadının dolduğu ve yerini internet platformlarına bıraktığı düşünülse de hala daha sıkı bir TV izleyicisi mevcut. Günümüzde neredeyse her konutta hatta kimimizin odalarında bile özel olarak yer alan televizyonlar, hala tesirli ve süratli kitle bağlantı ve içerik yayınlama araçlarından biri.

Pekala hiç merak ettiniz mi, her gün kullandığımız televizyonların yayın mantığı nasıl işliyor? Bir standarda bağlı mı, bağlıysa bu standardın özellikleri nedir? İşte bu yazımızda televizyonlar ve çeşitli emsal aygıtlara sunulan görüntü içeriklerin yayınlanması maksadıyla kullanılan DVB (Digital Görüntü Broadcasting / Dijital Görüntü Yayıncılığı) ve DVB-T2 hakkında konuşacağız.

DVB Nedir?

Açılımı Digital Görüntü Broadcasting olan DVB günümüzde birçok ülkede yayıncılık standardı olarak kabul edilen bir dijital yayıncılık teknolojisi. 270 kadar firmanın ortaklaşa geliştirdiği DVB projesi, televizyon yayıncılığında ihtilal niteliğinde bir gelişme diyebiliriz.

Hatırlayanlarınız kesinlikle olacaktır, televizyonlar birinci çıktığı andan 1990’ların sonlarına kadar büyük çoğunlukla analog yayıncılığa uygun biçimde üretiliyordu. Yayınlar analog yapılıyor, dijital sistemin televizyon yayıncılığına uygulanmasının çok daha sıkıntı olacağı düşünülüyordu. Analog yayınlar her bölgedeki yüksek doruklara kurulan vericiler yardımıyla yapılıyor. Tıpkı halde televizyonlarda da yayını izleyebilmeniz için içeride yahut dışarıda uygun bir antene sahip olmak zorundaydınız. Analog sinyaller yapısı gereği hassas olduğundan, size ulaşana kadar birçok bozulmaya uğruyor, imaj ve ses kalitesinde çeşitli düşmeler meydana geliyordu.

Vakit içerisinde gömülü sistemler ve entegrelerde yaşanan gelişmeler sonucu, televizyonlarda da dijital sisteme geçilebileceği düşünüldü. Çeşitli kurum ve kuruluşların yayınların dijital halde nasıl yapılabileceğine dair araştırmalar yapmaya başladığı yıllardan biri olan 1991’de birçok teknoloji firması ortak bir payede buluşup bir standart belirlemek üzere masaya oturdu. Hedef Avrupa genelinde hem gelişen yayıncılığın temelini atmak hem de bundan ekonomik manada yararlı çıkmaktı.

Bu toplantı sonucunda Electronic Launching Group / Elektronik Başlatma Kümesi ismi verilen bir tertip kuruldu. Kurulan tertip tarafından daha sonra 1993 yılında bir mutabakat daha yayınlanarak bir mutabakata varıldı ve yayınların dijital yapılması için kullanılacak olan yeni standardın da ismi DVB olarak belirlendi.

2004 yılı Prof. Ulrich Reimers başkanlığında yapılan DVB toplantısı.

DVB-S ve DVB-T Geliştiriliyor

Oluşturulan konsorsiyum tarafından geliştirilen DVB projesinin birinci standardı 1994 yılında kabul edilip duyuruldu. DVB-S yani Digital Görüntü Broadcasting Satellite olan bu standart, temelde uydu yayını için kabul edildi. 1995 yılında faaliyete geçtiğinde, DVB-S yayın Avrupa’da birinci kere Fransa’da fiyatlı TV yayını yapan CanalPlus tarafından yapıldı.

Daha sonra 1997 yılında dijital karasal yayınlar için hazırlanan aktarma metodu DVB-T kabul edildi. Sistemi birinci olarak 1998 yılında İsveç ve İngiltere kullandı. Almanya’da ise yaygınlaşması 2002’de birtakım bölgelerde başladı. Birinci kere Berlin’de analog yayınlar sonlandırıldı ve yeni jenerasyon dijital yayıncılığa geçilmeye başlandı.

1997 yılı DVB projesi için dönüm noktalarından birisi olarak görülüyor. Proje, 1997 yılında yalnızca Avrupa yerine global olarak açık bir standardizasyonu teşvik edecek formda güncellendi.

DVB Çeşitleri

Televizyonlara yayının ulaştırılması için günümüzde birçok yol mevcut olduğundan, DVB standardının birçok hali bulunuyor.

DVB standartlarının her biri temelde farklı cinsteki sayısal yayınlar için geliştirilmiştir. Bilinen DVB standartlarını sıralayacak olursak;

• DVB-C: Görüntü yayıncılığının kablolar yardımıyla iletilmesi ve sunulması emeliyle kullanılan DVB standardı. Kablo TV hizmetleri yayını bu yolla ulaştırır.
• DVB-H: Taşınabilir mobil aygıtlar için kullanılan DVB standartlarından birisi. Örneğin cep telefonları, elde taşınabilen televizyon gibisi aygıtlar.
• DVB-S: Uydu yoluyla televizyonlara ses ve görüntü yayını yapılmasında kullanılan DVB standardı.
• DVB-S2: İkinci jenerasyon uydu yayıncılığı. Günümüzde televizyon uydu aygıtlarında kullanılan standart DVB-S2’dir.
• DVB-T ve T2: Dijital karasal televizyon yayını hizmeti için kullanılan DVB standardı. Bu DVB teknolojisinde sırf kolay bir anten yardımıyla yayınları çok yüksek kalitede izlemek mümkün. Türkiye’de pek yaygın olduğu maalesef söylenemez, hala birçok yerde test evresinde.
• DVB-SH: Taşınabilir uydu aygıtlarında kullanılan standart. Yaygın olarak uydu sinyali ölçme aygıtlarında kullanılmakta.
• DVB-RCS: Uydu tabanlı multimedya irtibat standartlarından biri.

DVB-T Teknolojisine Ayrıntılı Bakış

DVB projesi kapsamında geliştirilen en düzgün standart yayın teknolojilerinden birisi elbet ki DVB-T (Digital Görüntü Broadcasting Terrestrial). İkinci kuşak dijital karasal T2 ile birlikte çok daha gelişmiş olan bu DVB çeşidi, ülkemizde neredeyse hiç kullanılmasa da dünya çapında kullanılan en yaygın televizyon standartlarından birisi.

DVB-T’nin en büyük farkı ve “güzelliği”, halihazırda mevcut olan radyo frekanslarının evvelki yıllarda kullanılan analog yayınlara göre daha verimli ve çok daha yüksek kalitede multimedya içerik transferi için kullanılabiliyor olması. Birinci sefer 1997 yılında teknoloji dünyasına kazandırılan karasal dijital yayın (DVB-T), kısa müddette dijital yayıncılık alanında birçok ülkede en çok kullanılan format halini aldı. 2008 yılının sonlarına gelindiğinde 60 milyondan fazla alıcının kullanıldığı, 35’den fazla ülke tarafından da benimsenen dev bir ekosistem halini aldı.

Dijital yayınlar için konsorsiyumun 1994 yılında toplanmasından çabucak sonra DVB-T’nin gelişiminde birtakım tarihler yüksek kıymet arz ediyor. Bu tarihlere süratlice göz atacak olursak;

• Aralık 1994: MPEG-2 ISO 13818-1’in geliştirilmesi
• Temmuz 1995: İngiltere’de BBC tarafından devlet erkanlarına dijital karasal yayının tanıtılması.
• Ocak 1996: 4:2:2 görüntü formatının standart hale getirilmesi.
• Şubat 1996: DVB-T için iletim sistemi olarak QAM-CODFM kabul edildi.
• 9 Nisan 1996: İngiltere’de BBC tarafından dijital karasal yayının birinci pilot denemeleri Crystal Palace ve Pontop Pike’dan yapıldı.
• 24 Aralık 1996: ABD tarafından dijital karasal yayınlar birinci olarak DTV ile kabul görmeye başladı.
• Mart 1997: DVB-T standardının birinci yayınları yapıldı.
• Aralık 1997: 200’den fazla DVB uydu kanalı DVB-T kullanarak yayın yapmaya başladı.
• Kasım 1998: DVB-T yayınlar İngiltere’de büsbütün başladı.

Hangi ülkelerde hangi yayın standardının kullanıldığını gösteren istatistiksel harita.

DVB-T Teknolojisinin Temelleri

DVB-T, dijital karasal yayınlarda birçok avantajla bir arada çok yüksek kaliteli görüntü ve multimedya içerik sunmak maksadıyla birçok ek teknolojiyi de içerisinde barındırıyor. DVB-T aslen değerli seviyede data taşıma kapasitesine sahip bir iletim formu. Birden çok televizyon yayını ila birkaç ses kanalı tek bir DVB-T iletimi ile taşınabilir. Bu nedenle çok kanallı iletim metoduna sahip diyebiliriz.

DVB-T’nin dalgalarının radyo frekansları halinde hareket ettiği “air interface” zerinde aslında farklı bir modülasyon biçimi kullanılır. Günümüzde kullanılan başka birçok iletim yolunun tersine DVB-T standardında OFDM (Orthogonal Frequency Division Multiplex) ismi verilen bir metot kullanılıyor.

OFDM yani “Ortogonal Frekans Bölmeli Çoklama” aslında her biri düşük orana sahip bilgileri yakın aralıklı taşıyıcılara bölüp ileten bir sinyal formatı. Tıpkı vakitte çok sayıdaki “carrier wave” yani taşıyıcı frekansta yer alan dijital bilgilerin kodlanmasında da kullanılıyor diyebiliriz. Aklınıza çabucak şöyle bir fikir gelmiş olabilir, birbirine yakın aralıklı sinyaller nasıl oluyor da karışmıyor? Aslında karşılığı epey kolay. Sinyaller birbirine ortogonal yani dik hale getirildiğinden karşılıklı etkileşime girmiyorlar. Alıcıya ulaştırılması planlanan bilgiler birçok “carrier wave” tarafından bölüşülüyor. Bu birebir vakitte birçok nedenden dolayı kaynaklanan bozulmalara karşı bir nevi direnç de sağlıyor.

DVB-T artık günümüzde İngiltere de dahil olmak üzere birçok büyük ve gelişmiş ülkede kabul görmüş bir yayın standardı. Analog yayınların büsbütün sonlandırılması ve dijitale geçişlerin hızlandırılması, ilgili aralığın öbür emeller için de kullanılabilmesine imkan veriyor. Her ne kadar hoş bir teknoloji olsa da DVB-T’nin de artık yenilenmesi ve yeni çağa ayak uydurması gerekiyor. Bu bağlamda orjinal DVB-T’nin çok daha gelişmiş hali olan ikinci jenerasyon dijital karasal yayın olan DVB-T2 geçmişe dönük uyumluluk sağlarken geleceğe de güzel bir yatırım olacak.

İsviçre’de yapılan testler sonucu bu bölgelerde pek randıman alınamaması nedeniyle birçok ülkede kabul gören bu İsviçre’de geçiş ertelenmiş, Türkiye’de ise DTT ağı 2017 yılında sonlandırılmıştır. Onun yerine İsviçre’de ülkenin doğusunda büyük bir DVB-T2 vericisi aktifleştirildi. Türkiye’de ise TRT tarafından yapılan DVB-T2 denemeleri devam ediyor.

Yeni Jenerasyon Karasal Yayıncılık: DVB-T2

DVB-T2, yeni jenerasyon karasal yayıncılığın ikinci jenerasyon gelişmiş olan sürümü. Gelişen dijital televizyonculuk dünyasında büyük muvaffakiyet sağlayan DVB-T’nin üzerine inşa edilen bu yayın standardının, uzun yıllar boyunca ek özelliklerle birlikte kullanılması ve yayıncılık dünyasını tekrar şekillendireceği düşünülüyor. Günümüzde bizlerin kullanmış olduğu DVB-S2 standardında olduğu üzere çanak antenin tersine, çok küçük ve meskenin içerisinde kullanılabilen antenler yardımıyla yüksek kalitede DVB-T2 yayınlarını izlemek mümkün.

Örnek bir iç yer DVB-T2 anteni.

DVB-T2 Teknolojisinin Temelleri

DVB-T2 standardı da radyo frekans iletim biçimi olarak bir evvelki dijital karasal yayın teknolojisi olan DVB-T ile emsal halde OFDM (Orthogonal Frequency Division Multiplex) teknolojisini kullanıyor. Oldukça sağlam bir iletim tekniği olduğundan sinyalleri etkileyen çevresel etmenlerden dolayı yaşanan sorunlar bu yayın çeşidinde pek yaşanmaz.

DVB-T2 teknolojisi de DVB-T üzere ağ operatörlerinin en uygun yayını yapabilmeleri için çeşitli farklı seçenekleri kıymetlendirme imkanı sunuyor.

Ayrıyeten DVB-S2 için kullanılan yanılgı düzeltme teknolojisi DVB-T2’de de kullanılmaya başlandı. BCH (Bose-Chaudhuri-Hocquengham) kodlamasıyla birlikte LDPC (Low Density Parity Check) kodlamasından oluşan kombinasyon yüksek gürültüler ve parazitlere karşı epeyce âlâ bir performans sergiliyor. Böylelikle imaj epeyce kaliteli ve net sunuluyor.

Ek olarak DVB-T’de de olduğu üzere taşıyıcıların sayısı, müdafaa aralıkları ve birtakım sinyaller üzere şeylerin de uygun yapılandırılması ile iletimde yaşanabilecek aksilikler en az düzeye düşürülebiliyor.

DVB-T ve DVB-T2 Spesifikasyonunun Özellikleri

DVB-T ve ikinci jenerasyon dijital karasal yayın olan DVB-T2 standartlarına ilişkin meraklısı için birtakım bilgiler:

DVB-T	DVB-T2
Sinyaldeki Taşıyıcı Sayısı	2B, 8B	1B, 2B, 4B, 16B, 32B
Modülasyon Formatları	QPSK, 16QAM, 64QAM	QPSK, 16QAM, 64 QAM, 256QAM
Dağınık Pilot Sinyaller	Toplamda %8	Toplamda %1, %2, %4, %8
Daima Pilot Sinyaller	Toplamda %2,6	Toplamda %0,35
Yanılgı Düzeltme	Convolutional (Evrişimli) Kodlama + Reed Solomon 1/2, 2/3, 3/4, 5/6, 7/8.	LPDC + BCH 1/2, 3/5, 2/3, 3/4, 4/5, 5/6
Muhafaza Aralığı	1/4 1/8, 1/16, 1/32	1/4, 19/128, 1/8, 19/256, 1/16, 1/32, 1/128

Sonuç ve Televizyon Yayıncılığına Dair

Bu yazımızda genel itibariyle DVB standardına ve yeni jenerasyon dijital karasal yayıncılık olan DVB-T teknolojisine değindik. Günümüzde birçoğumuz konutlarımızda DVB-S2 yani ikinci jenerasyon uydu yayınlarını yakalayıp televizyon izlesek de, DVB-T2 elbet ki dijital televizyonculuğun geleceği. Fevkalâde çözünürlüklerde net manzara ve sesin, çok daha portatif biçimdeki küçük antenler yardımıyla konutlarımıza taşınması hayli heyecan verici hoş bir teknoloji.

Her ne kadar Türkiye’de ve İsviçre’de kısa müddetliğine rafa kaldırılsa da, tüm dünyanın artık geçiş yaptığı bu yeni yayın standart, ilerleyen vakitlerde kesinlikle bizim ülkemizde de kullanılmaya başlayacaktır.

Şayet sizlerin de eklemek istediği bir şey varsa yorum yapabilir, merak ettikleriniz içinse Technopat Toplumsal’de husus açarak üyelerimizle fikir alışverişinde bulunabilirsiniz. Esen kalın.

Kaynak: Technopat