Covid-19 tanısı için geliştirilen yeni sistem, üretime hazır
UNAM Öğretim üyesi Doç. Dr. Urartu Şeker ve 8 şahıstan oluşan takımı, sentetik biyoloji ve ileri genetik mühendisliği tekniklerini kullanarak koronavirüs tespiti için PCR formülüne alternatif bir sistem geliştirdi. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’nun (TÜBİTAK) desteklediği projeyle sentetik biyolojiyle geliştirilen teşhis sistemi, 3B teknolojisiyle aygıta çevrildi. Hastalardan alınan örnekler, aygıta konulmasının akabinde yaklaşık 40-45 dakika sonra şayet yeşil renk yanıyorsa Covid-19 tanısı konuluyor. Çok sayıda hastadan alınan örneklerle validasyonu tamamlanan aygıt, üretime hazır hale getirildi.
“VİRÜS GİRDİĞİ VAKİT YEŞİL FLORESAN PROTEİNİ ÜRETİLİYOR”
Doç. Dr. Şeker, DHA’ya yaptığı açıklamada, PCR’daki üzere virüsün RNA’sını tanımakla ilgili bir metot kullandıklarını belirterek, “Virüsün RNA’sını tanımak için sentetik biyoloji yolları kullanarak geliştirdiğimiz RNA anahtar sistemi var. Burada, virüsün genomundaki bilgiyi saklayan RNA molekülünün üzerinde birtakım bölgeler var. O bölgelerden yaklaşık 2 adedini gördüğü vakit RNA anahtarı açılıyor. Burada virüs, anahtar vazifesini görüyor. Virüs anahtarın içerisine girdiği vakit ‘yeşil floresan proteini’ ismi verilen bir protein üretiliyor. Bu protein üretildikten sonra da virüsün varlığı ile ilgili bilgi sahibi olabiliyoruz. Bu şu anda ‘tamamlandı’ diyebileceğimiz evrede. Hasta örnekleri ile ilgili çalışmalar, uzun vakittir yapıyorduk. Onlarla ilgili büyük bir kısmını bitirdik. Şu anda prototip olarak ve sonrasında da süratlice üretime geçecek düzey gelmiş durumdayız” dedi.
“PCR’DEN DAHA HIZLI”
Koronavirüs varlığının belirlenmesi için çok acil ve süratli testlere muhtaçlık olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Şeker, bu testlerin muteber ve yanlışsız sonuç vermesi gerektiğini söyledi. Şeker, “O bakımdan bu test PCR’a salt bir alternatif değil lakin onun kadar uygun bir teknik olduğunu düşünüyoruz. PCR’dan bir etap daha önde olduğu kısım ise şu; PCR’da kullanılan makineler alıp, meskene koyabileceğiniz çeşitte makineler değil. Bunu kullanmak ve sonuçlarını kıymetlendirmek için uzmanlığa gereksiniminiz var. Bizim makinemizde, içerisine örneklerinizi koyduktan yaklaşık 40- 45 dakika sonra orada ‘renk oluştu mu oluşmadı mı’ biçiminde, var-yok testi üzere düşünebileceğiniz sistem var. Buradaki en büyük sıkıntılardan biri kişinin kendinden örnek alması. Aygıtın tükürükle direkt çalışılabilir hale getirilmesi için optimizasyon kadememiz var. Bu çalışılıp, bütün doğruluğu gösterildikten sonra havalimanlarında, toplu girilen alanlarda PCR’dan daha süratli halde bir sistem ortaya koymuş olacağız. En büyük avantajlardan bir tanesi de bu test, istediğimiz verimlilikte üretimi ve dağıtımı yapıldıktan sonra insanların günlük hayatlarına girebilecek düzeylere getirilebilir” tabirlerini kullandı.
“ÖNÜMÜZDEKİ YIL KULLANILMAYA BAŞLAMASINI PLANLIYORUZ”
“Burada RNA kilit sistemlerinin tasarımı bize ilişkin ve bunun hepsinin patent başvurusu yapıldı. Biz 700 tane dizayndan başlayıp, buraya gelebildik. Şu ana kadar 20’ye yakın hasta örneği almıştık. Bunların RNA’larını izole edip, çalışma yaptık. Sonuçlarımız çok âlâ çıktı. Bizim planımız, bunun takvimini çok daha erkene çekebilmekti lakin önümüzdeki yıl içerisinde kullanılmaya başlamasını planlıyoruz. Ufak tefek kimi sorunlarımız kaldı lakin ‘acaba çalışır mı’ sorusunu çoktan geçtik. Yalnızca en harika hale getirmeye çalışıyoruz. Üretime hazır diyebiliriz. Bununla ilgili üretim yapmak, yatırım yapmak isteyenler esasen var. Çabucak gerekli düzenlemeler, karşılıklı görüşmeler ayarlandıktan sonra bu sürece gireceğiz.”